انیاگرام | کلاس شخصیت شناسی

 به بیانی ساده، انیاگرام یک سیستم تیپ‌شناسی شخصیت می‌باشد که انسان‌ها را به 9 دسته‌ی جداگانه طبقه‌بندی می‌کند. این سیستم شخصیت‌شناسی از یک دایره‌ی بیرونی با 9 نقطه‌ی مشخص روی آن تشکیل شده که این نقاط فاصله‌ی یکسانی با هم دارند و هر نقطه نماد یکی از تیپ‌های شخصیتی می‌باشد. یک مثلث و یک چند ضلعی نامنظم در درون دایره قرار گرفته که ارتباطات بین تیپ‌های شخصیتی را مشخص می‌کند و نشان از پیچیدگی این سیستم شخصیت شناسی است که از پیچیدگی‌های شخصیتی انسان برداشت شده. همه‌ی این‌ها مجموعا به تقسیم بندی به 27 گونه‌ی فرعی شخصیتی می‌انجامد.

تصویر شماره1: نام‌گذاری تیپ‌های شخصیتی از دیدگاه استاد عدل

من کدام تیپ شخصیتی هستم؟

دانشمندان و روانشناسان نظریه‌ی انیاگرام معتقد اند که افراد با یک تیپ شخصیتی غالب رشد پیدا می‌کنند که می‌تواند ریشه‌های ژنتیکی، محیطی و تجربی داشته باشد. این سه نیرو، همچنین تمایل دارند بر یکدیگر تأثیر بگذارند. در حالی که ویژگی‌ها و ویژگی‌های ذاتی به شکل‌گیری نحوه واکنش افراد به تجربیاتشان کمک می‌کند، محیط آن‌ها نیز در نحوه شکل‌گیری و بیان شخصیت نقش دارد.

هر یک از 9 تیپ اصلی شخصیتی، با مجموعه‌ای از رفتارها، انگیزه‌ها، ترس‌ها، عادت‌ها و گناه‌های غالب خود مشخص می‌شود. باید ببینیم که ما کدام یک از ویژگی‌های شخصیتی مشخص تیپ‌ها را دارا هستیم تا بدانیم زیر مجموعه‌ی کدام تیپ شخصیتی قرار می‌گیریم اما گاها این طور به نظر می‌رسد که نشانه‌هایی از دو یا چند تیپ شخصیتی در ما دیده می‌شود.

همسایه ها

سیستم انیاگرام همچنین معتقد است که فقط برخی از افراد دارای یک نوع خالص از تیپ‌های شخصیتی هستند و اکثریت افراد، دارای شخصیتی ترکیبی از تیپ اصلی و همچنین حداقل یک و یا هر دو تیپ همسایه‌ی خود هستند، به این همسایه‌ها در اصطلاح انیاگرامی “بال” گفته می‌شود. تیپ‌های شخصیتی مجاور یا همان بال‌ها، ممکن است بر شخصیت کلی تأثیر بگذارند، اما تیپ اصلی فرد را تغییر نمی‌دهند. هر یک از انسان‌ها می‌تواند به تیپ کناری خود متمایل باشد مثلا در یک فرد که تیپ 7 است نشانه‌ها و رفتارهایی از تیپ 6 یا 8 بروز پیدا می‌کند.

تغییر فاز

درست است که هر یک از ما ذیل یکی از تیپ‌های 9 گانه‌ی انیاگرام طبقه‌بندی می‌شویم اما باید در نظر داشت که هر فرد در شرایط ایمن یا استرس (تنش) به‌مانند تیپ دیگری رفتار می‌کند که این تغییر رفتار از خطوط درونی نماد انیاگرام (مثلث و چند ضلعی) تبعیت می‌کند. مثلا یک تیپ 2 خالص در هنگام استرس، شخصیتی مانند یک تیپ 8 خالص را موقتا از خود بروز می‌دهد، حال در نظر بگیرید که یک تیپ 4 با بال قدرتمند 3 در شرایط ایمن تبدیل به تیپ 1 با بال قدرتمند 9 خواهد شد یا مثلا یک تیپ 7 با دو بال  6 و 8 در شرایط استرس، موقتا تبدیل به یک تیپ 1 با نشانه هایی از دو بال 1 یعنی 2 و 9 خواهد بود.

تصویر شماره 2: تغییر فاز شخصیتی در زمان استرس و ایمن

انواع تیپ‌های شخصیتی

شاید قدری پیچیده به نظر رسیده باشد اما با شناخت بیشتر از هر تیپ و مرور نمودهای واقعی آن در زندگی و اطرافیان می‌توان به راحتی تمامی این گره‌های به ظاهر کور را از هم باز کرد. ترجیح بر این است که تیپ‌ها را نام گذاری نکنیم و تنها با عدد خوانده شود چرا که هر کلمه‌ای ممکن است بار معنایی مثبت یا منفی‌ای ایجاد نماید؛ حال آن که هیچ یک از تیپ‌های شخصیتی انیاگرام، هیچ برتری یا کهتری نسبت به یکدیگر نداشته و هر شخص تنها می‌تواند در همان تیپ خود رشد یافته یا رشد نایافته باشد. رشد یافتگی به معنی شناخت خود و تلاش برای دور شدن از گناهان هر تیپ و پیمودن راه تعالی در همان تیپ شخصیتی می‌باشد.

تیپ 1 انیاگرام

اصول‌گرا یا کمال‌گرا: این تیپ، دارای اصول و قواعد مشخصی در زندگی است. تمام دنیا و آدم‌هایش می‌بایست بر اساس اصول و معیارهای او رفتار کنند و اگر چنین نباشد مورد قضاوت او قرار خواهند گرفت. یک تیپ 1 بسیار کمال‌گرا، هدفمند و کنترلگر است. از سوی دیگر بسیار صادق است و در برابر فساد مقاومت و مجاهدت می‌ورزد و درک قدرتمندی از روش درست و نادرست برای انجام کارها دارد. این درست و نادرست توسط او مشخص می‌شود و ممکن است از یک تیپ یکی تا تیپ یکی دیگر متفاوت باشد.

تیپ 2 انیاگرام

یاری‌گر یا دهنده: این تیپ بسیار سخاوتمند، مردم‌دار و کمک کننده می‌باشد. یک تیپ 2 تمایل شدیدی به دوست داشته شدن دارد و برای رسیدن به محبت دیگران گاهی اوقات نیازهای خود را انکار می‌کند تا دیگران را خوشحال کند، او یک شنونده‌ی خوب است و حس همدردی و نودوستی بالایی دارد. تیپ 2 دوست دارد “دختر خوبه” یا “پسر خوبه” باشد و به این منظور انرژی زیادی در روابط می‌گذارد، اما این عمل به عنوان نیازی برای تایید شدن توسط دیگران تعبیر می‌شود.

تیپ 3 انیاگرام

بازیگر یا به‌دست آورنده: این تیپ شخصیتی خود را محکوم به موفقیت می‌داند و برای رسیدن به آن سخت کوش و سازگار با شرایط است. گاهی ممکن است بیش از حد درگیر یا حتی معتاد کار یا چیزی شود که سبب رسیدن او به موفقیت یا عناوین خاص باشد. او خود را با عناوین، موقعیت اجتماعی، سطح سواد و دستاوردهایش معرفی می‌کند و مطمئن می‌شود که افتخاراتش به همه نمایش داده شود. او همیشه به محیط اطرافش آگاه است و سعی در برقراری ارتباط با افراد مهم و موفق دارد و در برخورد‌های اجتماعی بسیار دقیق است.

تیپ 4 انیاگرام

رومانتیک محزون یا فردگرا: این تیپ شخصیتی مربوط به انسان‌های خلاق، آینده‌نگر، خودمحور و دارای حس هویت قدرتمندی است که گاه می‌توانند خودشیفتگی را به حد نارسیسیسم رسانده و گاه افسردگی را تا مرز خودکشی پیش ببرند. از این تیپ شخصیتی می‌تواند هرمندی توانا زاده شود که استعداد‌های متعدد خود را شکوفا کرده و جماعتی را مبهوت کند. او حتی اگر بازیگر هم نباشد در بازیگری استاد است، تمایل در به نمایش گذاشتن خود دارد و در تنهایی و خلوت خود، بسیار محزون است.

تیپ 5 انیاگرام

مشاهده‌گر یا محقق: افراد زیر مجموعه این تیپ میل زیادی به دانستن دارند، نوآوری را دوست دارند، باهوش و منطقی هستند و تمایل زیادی به عمیق شدن در مسائل و تفکر در باب چیزهای مختلف دارند. سکوت و دور شدن از جمع را دوست می‌دارند تا خود را در شرایط مطالعه و تفکر قرار دهند. گاهی به شکل انسان‌هایی بی احساس جلوه می‌کنند چرا که بسیار عینی و منطقی عمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند دانشمندان بزرگی شوند.

تیپ 6 انیاگرام

پرسشگر یا وفادار: این تیپ شخصیتی تمایل زیادی به مسئولیت پذیری و تعهد عاطفی و کاری دارد. آن ها خواستار روابط طولانی مدت و زندگی روتین هستند. دیگران آن‌ها را افرادی قابل اعتماد و فداکار می‌یابند اما از سویی می‌توانند افرادی شکاک، بدبین و حتی پارانویدی باشند که بر روی افکار منفی تمرکز کرده و احساس می‌کنند در حال کنترل شدن یا جاسوسی شدن از طرف شخص، اشخاص یا ارگان‌های خاصی هستند؛ بنابر این محاظه کار بوده و اطلاعات زیادی از خود به دیگران نمی‌دهند.

تیپ 7 انیاگرام

خوش‌گذران یا مشتاق: افرادی که زیر مجموعه‌ی این تیپ شخصیتی طبقه‌بندی می‌شوند عموما افراد محبوبی هستند که همنشینی با آن‌ها بسیار لذت بخش است چرا که سرگرم کننده، برونگرا و اجتماعی هستند. آن‌ها دوست دارند با افراد جدید ملاقات کنند و به صورت خودجوش جمع را شاد و سرگرم می‌کنند اما از سویی بحث‌های جدی یا حزن انگیز را تاب نمی‌آورند. آن‌ها همیشه در جستجوی سرگرمی هستند، افکار سریع و نگرشی کاملا مثبت دارند و همیشه طالب تفریح، خوش‌گذرانی و لذت بردن از زندگی هستند.

تیپ 8 انیاگرام

چالش‌گر یا رئیس: این تیپ شخصیتی، تمایل به کنترل محیط و افراد اطراف خود دارد. افرادی که زیر مجموعه‌ی این تیپ قرار می‌گیرند قدرت بالایی در رهبری و هدایت افراد دارند، آن‌ها می‌توانند لیدرهای موفقی باشند اما از سویی ممکن است متخاصم یا دیکتاتور باشند چرا که سلطه‌گر و تهاجمی عمل می‌کنند و خواستار قدرت و کنترل هستند. آن‌ها بسیار رک، بی‌ترحم، صریح و عمل‌گرا هستند.

تیپ 9 انیاگرام

میانجی یا صلح‌جو: این تیپ از افراد، همیشه موافق همه‌چیز هستند و زندگی را راحت می‌گیرند. آن‌ها همیشه راضی و قانع به نظر می‌رسند و حرص چیزی را نمی‌زنند. تا حد امکان از درگیری اجتناب می‌کنند و حتی ممکن است خواسته‌ها و نیازهای خود را فقط برای تضمین آرامش و صلح و جلوگیری از تنش نادیده بگیرند. آن‌ها مسائل حاشیه‌ای را بیشتر از اصل موضوع در اولویت قرار می‌دهند اما در ایجاد نظم و هماهنگی در گروه‌ها و اجتماع خوب عمل کرده و اختلاف نظرها را به خوبی از بین می‌برند.

تصویر شماره 3: شمایی از ویژگی اصلی تیپ‌های انیاگرام

اهداف انیاگرام

هدف اصلی انیاگرام خودشناسی، ترقی، تعالی و رشد فردی و اجتماعی می‌باشد. انیاگرام می‌خواهد فرد را به بینشی عمیق نسبت به شخصیت خود برساند و اطلاعات ارزشمندی در مورد شناخت و نحوه‌ی ارتباط بهتر با دیگران ارائه دهد. تیم‌سازی و توسعه‌ی رهبری، ایجاد روابط موفق در محل کار و سایر زمینه‌های زندگی نیز از اهداف انیاگرام می‌باشد. این نظریه در مورد نقاط قوت و ضعف فردی انسان‌ها می‌توانند به دنبال راه‌هایی برای ارتباط بهتر با اطرافیان خود باشند. انیاگرام برای کمک به بهبود انگیزه و بهره‌وری کارکنان استفاده می‌شود. کسب و کارها از آزمون‌های انیاگرامی برای کمک به کارکنان خود، برای به دست آوردن درک بیشتر از پویایی گروه و ارتباطات بین فردی استفاده می‌کنند.

یک مطالعه منتشر شده در مجله توسعه بزرگسالان نشان داد که شرکت کنندگانی که در یک برنامه آموزشی انیاگرام شرکت کردند، پیشرفت‌هایی در رشد خود و رشد شخصی‌شان نشان دادند. تحقیقات یک ساله‌ای که در سال 2004 توسط محققان ساویل و هولدزورث انجام شد نشان داد که انیاگرام با سایر نظریه‌های شناخته شده و پذیرفته شده‌تر از جمله شاخص نوع ” مایرز-بریگز (MBTI)” و ” پنج بزرگ ” قابل مقایسه است. یک مطالعه موردی منتشر شده در مجله خانواده درمانی معاصر نشان داد که انیاگرام می‌تواند ابزار مفیدی در زمینه مشاوره باشد و به تسهیل درمان و ارتقای آگاهی در رابطه با مشاوره کمک کند.

 .

منابع

The Enneagram institute

the narrative Enneagram

Very well Mind

Integrative integrativr Enneagram soltion

Wikipedia – Ennegram of Personality