9 الگوی نگاه به جهان
شاید جای سوال باشد که چرا در طول زندگی طولانی خود، برخی ویژگیهای شخصیتی ثابت هستند؟ چرا دیگران از چیزهایی میترسند که موجب ترس ما نمیشود؟ از چیزهایی لذت میبرند که موجب لذت ما نمیشود؟ و چرا در موقعیت مشابه احساسات گوناگونی را تجربه میکنیم؟ چطور تقریبا همهی انسانها عوامل و انتخابهایی را که موجب شکست، ناراحتی و دلخوریشان شده را مجددا و گاها بارها تکرار میکنند؟ چه چیزی سبب شک یا اعتماد به جهان پیرامونی میشود؟ چرا برخی در طول عمر خود از چیزی ناراحت میشوند که برای ما آزاردهنده نیست؟ و این که چرا جهانبینی افراد مختلف اینقدر با هم متفاوت است؟
برای پاسخ سوالاتی از این دست، انیاگرام الگویی از روان انسانها را ارائه میدهد که برای توضیح آن به صورت 9 تیپ شخصیتی به هم پیوسته مدلسازی شده است. این مدل به طور گستردهای برای مطالعهی ویژگیهای رفتاری غالب انسانهای مختلف و برای درک هرچه بهتر تواناییها و ضعفهای یک فرد استفاده میشود. به منظور استفادهی حد اکثری از مزایای شخصیت خود و درک چالشهایی که ممکن است برایمان جای سوال داشته باشد، میتوان شناخت انیاگرام را در اولویت قرار داد.
مدل انیاگرامی چیست؟
ایدهی پشت مدل انیاگرام این است که روان همهی ما در یک محیط 9 تیپی از شخصیتهای متفاوت قرار دارد. در این بین، ویژگیهای یک تیپ خاص در ما و بر ما غالب شده و اساس شخصیتمان را شکل میدهد. انیاگرام ویژگی تیپهای متفاوت را تعریف میکند و با شناخت آن میتوانیم درک عمیقتری از خود، ویژگیهای آشکار و نهان و علل افکار و رفتارمان داشته باشیم. درک این علتها میتواند به بهبود روابط بینفردی و اجتماعی ما کمک کند و نیز با بهبود نقاط ضعف به سمت تعالی شخصیتی حرکت کنیم.
تیپ 1: اصلاح طلب
تیپ 1 به شدت ایدهآل گراست و با شخصیتی وظیفهشناس و دارای اصول مشخص شناخته میشود. او همیشه به دنبال “کمال” است و به هر چیزی که از نظر او کامل نباشد را به دیدهی تحقیر مینگرد. اعتماد او به دیگران اندک است و همیشه سعی میکند خودش همهی کارهای مهم را انجام دهد. سلیقه و نظر دیگران برایش جالب نیست چرا که ممکن نیست بتوانند استاندارهای بالای او را برآورده کنند.
تیپ 1 خود را مجبور میکند تا برای درست انجام شدن کارها بار زیادی را بر دوش بکشد، با این حال هرگز از دستاوردهای خود نیز راضی نیست. برای او هیچ چیز کامل نیست و شرایط کنونی همیشه میتواند بهتر شود. شرایطی که برای زندگی ایدهآل دارد اینقدر آرمان گرایانه هست که عملا غیرممکن به نظر میرسد. این افراد به دلیل عدم اعتماد و ناتوانی در واگذاری وظایف به دیگران خیلی زود فرسوده و آشفته میشوند و ممکن است کاری را که انجام میدهند کاملا رها سازند.
الگوی نگاه تیپ 1: اصلاحطلبان به دلیل توجه به جزئیات و نیاز به کمال میتوانند رهبران خوبی باشند با این حال نباید از کمک خواستن و واگذاری کارها به دیگران خودداری کنند. این افراد باید توجه کنند که دیگران هم میتوانند تجربیات خوبی داشته باشند و نظراتشان مفید واقع شود. آنها باید بپذیرند که جهان هرگز نمیتواند به حدی که آنها میخواهند کامل باشد.
تیپ 2: یاری گر
تیپ 2 یک تیپ شخصیتی دلسوز است. سخاوت او از حد گذشته و تمام زندگی خود را صرف برآورده کردن نیاز دیگران میکند. او چنین میکند زیرا میخواهد مورد تایید دیگران باشد و اگر چنین نشود موجبات رنج او را فراهم میسازد. نیاز به “مفید” دیده شدن یاریگر میتواند سبب بیخیالی اطرافیان شود چرا که او همیشه در برابر مسائل مهم حواس جمع است. او هیچ وقت موضعگیری محکم ندارد و از خواستههایش در برابر خواست دیگران کوتاه میآید.
تیپ 2 لازم دارد تا بر تمایلش برای مردمپسند بودن بکاهد و تمرکز خود را کمی هم معطوف به خود و نیازهایش کند. اجازه دهد دیگران، مشکلاتشان را با اتکا به خودشان حل کنند. او باید دریابد که رفتارش نتنها امکان سوءاستفاده را برای دیگران به وجود میآورد بلکه آنان را به این سوءاستفاده عادت میدهد.
الگوی نگاه تیپ 2: بزرگ ترین دارایی یاریگر، صمیمیت و سخاوت اوست. قدرت واقعی او، توانایی بهدست آوردن قلبها و ذهنهای اطرافیان است. او همیشه عزیز خواهد بود حتی اگر دیگران به زبان تاییدش نکنند. او باید دریابد که انتقاد و ایراد بخشی از روابط بینفردی به شمار میآید و اگر کسی از او انتقاد کند به این معنی نیست که او را کلا قبول ندارد یا تلاشهایش را نمیبیند. باید باور کند وقت گذاشتن برای خود، وقت تلف کردن نیست.
تیپ 3: جمع کننده
تیپ 3 موفقیتهایش را جمع میکند و آنها را برای دیده شدن به نمایش همگان میگذارد. برای او امتیازهایی که با آنها متولد شده مهم نیستند بلکه دستآوردهایش به او آرامش میدهند. این افراد عموما هدفمند، برنامهریز، سخت کوش و موفق هستند. ظاهر و ظاهرسازی برایشان اهمیت بالایی دارد و نظر دیگران در مورد خود را مهم قلمداد میکنند.
یکی از وسوسههای دائمی آنان “فریب” است، به این معنی که برای رسیدن به اهداف خود دیگران را پله سازند و روی اخلاقیات پا بگذارند آنان از این که به اهدافشان نرسند به شدت میترسند و عدم موفقیت در کارهایی که از قبل برنامهریزی شده است میتواند آنان را تا مرز افسردگی پیش ببرد.
الگوی نگاه تیپ 3: این افراد میدانند که هدفگرا و کاریزماتیک هستند اما از سویی باید توجه داشته باشند که شکست و نرسیدن نیز بخشی از پروسهی موفقیت به حساب میآید. آنان باید شعار “هدف وسیله را توجیه نمیکند” را سرلوحهی زندگی خود قرار دهند. باید کمکم یاد بگیرند که میشود از مسیر هم لذت برد و مدام به فکر رسیدن نباشند. یک تیپ 3 باید برای اوقات فراقت خود نیز اهمیت قائل شود و همیشه درگیر کار و رسیدن به اهدافش نباشد.
تیپ 4: فردگرا
تیپ 4 میخواهد منحصربهفرد باشد. او خلاق است و از خلاقیتش برای این خواسته استفاده میکند. او زیاد اجتماعی و اهل مراودات گسترده نیست بلکه به فضای فردی و حریم شخصی خود احترام زیادی میگذارد. در حالی که برای منحصربهفرد بودن تلاش میکند میتواند با همان حس متفاوت بودن بیش از حد، در شرایط انزوا قرار بگیرد.
این افراد مداما با نوسانات خلقی مواجه اند و حالتی از افسردگی را در تمام طول زندگی به همراه دارند. آنها به شدت احساساتی اند و غالبا عاشق افراد غیرقابل دسترس میشوند. آنان خود را مرکز کائنات میپندارند و دیگران را در خدمت نیازهایشان میخواهند.
الگوی نگاه تیپ 4: آنچه برای فردگرایان بیشترین کارایی دارد این است که خودشان باشند، خلاقیت و فراید تفکر آنان میتواند به آنها کمک کند تا نظر مخاطب را جلب نمایند با این حال توجه داشته باشند که به دیگران و نیازهای دیگران هم قابل احترام هستند. حتی زمانهایی که نیاز دیگران به دلیل پیچیدگیهای شخصیتی تیپ 4 پیش پا افتاده به نظر برسد.
تیپ 5: جستوجو گر
تیپ 5 زمان تنهایی را ترجیح میدهد و از حفاری عمیق در مفاهیم لذت میبرد. او حس مشاهداتی دارد. جستوجو گر با موقعیت اجتماعی و نحوهی تلقی دیگران از خودش کاری ندارد و بیشتر به روی خود متمرکز است. او همیشه درگیر کالبدشکافی اطلاعات و کسب دانش است. هرچه بیشتر بداند از احساس نادانیاش کم نمیشود و مدما فکر میکند به اندازه ی کافی نمیداند.
الگوی نگاه تیپ 5: جستوجو گر میتواند در ارائهی حقایق و اطلاعات خوب باشد اما اگر به گونهای ارائه نکند که مخاطب را مشتاق نگه دارد کسل کننده به نظر میرسد. دیگران باید بدانند که جستوجو گران برای روابط عاشقانه گزینههای خوبی نیستند و در معاشرتهای اجتماعی هم خودشان و هم دیگران را آزار میدهند. این افراد باید از خساست خود در ارائه اطلاعات به دیگران (خصوصا به شکل رایگان) بکاهند و از دیگران برای ارائهی اطلاعات کمک بگیرند. آنها باید بپذیرند که انسان یک نژاد اجتماعی است و برای حضور در مجامع بکوشند.
تیپ 6: وفادار
تیپ 6 دوست وفاداری است و حس ششم بسیار قدرتمندی برای کشف و درک تهدیدات و خطرات دارد. هرچه این حس قویتر باشد میزان شک و تردید به افراد و شرایط بیشتر میشود. این تردیدها میتواند به حالتهای پارانوئیدی تبدیل شود. این افراد از بیرون ممکن است خوشایند به نظر نرسند چرا که همیشه نیمهی خالی لیوان را میبینند.
الگوی نگاه تیپ 6: وفاداران میتوانند اجازه دهند تا شک و تردیدشان در نوع نگاهشان نفوذ کرده و تمام جهان را به مکانی برای آسیب دیدن تبدیل کند اما از طرفی میتوانند با دور کردن خطرات احتمالی از خود و نزدیکانشان محیط ایمنتری برای آنان فراهم سازند. این افراد نباید اجازه دهند تا خصایص پارانویا، امکان نظاره از پنجرهی مثبت اندیشی را از ایشان بگیرد. تیپ 6 توانایی بالایی در تجزیه و تحلیل دادهها دارد و میتواند از این قابلیت به بهترین شکل استفاده کند.
تیپ 7: پرشور
تیپ 7 ها از آن دسته از افراد خوشگذرانی هستند که دوست دارند در امور لذت بخش و ماجراجویانه شرکت کنند، آنها میخواهند همهی زندگی را به تفریح و شادی و انجام کارهای هیجان انگیز بگذرانند. این افراد نسبت به سایر تیپها از سطح استرس پایینتری برخوردار اند ولی اگر نیاز اصلی آنها یعنی شادی و خوشگذرانی تامین نشود بیقرار شده و سریعا موقعیت خود را تغییر میدهند.
آنها همواره نیازمند محرکهای بیرونی هستند و کمتر به درون خود توجه میکنند. آنها برای رشد فردی ارزش کمتری قائل اند و وقت کمی برای شکوفایی خود صرف میکنند. پرشورها میتوانند به راحتی تمرکز خود را به روی کار فعلی از دست بدهند و به کار دیگری که ممکن است هیجان انگیزتر باشد معطوف گردند. آنها از موقعیتهای جدی دوری میکنند.
الگوی نگاه تیپ 7: پر شورها از شخصیت سرگرم کنندهی خود برای دوست داشتنی بودن نزد اطرافیانشان استفاده میکنند و دیگران را با الگوی مثبت خود درگیر نگه میدارند با این حال حفظ تمرکز و انجام وظایف مشخص برایشان دشوار است. آنها باید بدانند عدم توجه به جزئیات میتواند همیشه آنان را ضعیف و ناقص جلوه دهد. تیپ 7 باید تلاش کند تا حواس پرتیهای خود را به حد اقل برساند و به روی مسائل مهم زندگی هم متمرکز شود.
تیپ 8: حمایتگر
تیپ 8 نیاز شدیدی به کنترل کردن دارد و میتواند شخصیتی کاملا متخاصم و تهاجمی از خود نشان دهد. در نوع مردانه او همیشه به دنبال آلفا بودن است و تسلط بر شرایط و دیگران را لازم میداند. اگر شرایط تحت کنترلش نباشد به شدت مضطرب شده و احساس خطر میکند اما اگر همهچیز بر وقف مرادش باشد تبدیل به یک حمایتگر تمام عیار میشود.
نیاز به تسلط ممکن است منجر به رویارویی و درگیریهای زیادی با دیگران شود و چالشهای جدیای را وارد زندگی و روابط بینفردی کند چرا که دیگران ممکن است از کنترل شدن توسط حمایتگر خوششان نیاید و یا زندگی، همیشه آن قدرها هم تحت کنترل صددرصدی تیپ 8 نباشد. حمایتگران توانایی بالایی در اذیت و معذب کردن دیگران دارند.
الگوی نگاه تیپ 8: حمایتگر میتواند توسط دیگران به شکل مثب یا منفی ارزیابی شود و این امر وابسطه به سطح و اندازهی کنترلگری اوست. آنان باید بدانند که نیاز خود را میتوانند به جای مواجههی مستقیم به روشی سیاستمدارانه نیز رفع کنند. این تیپ در برابر انتقاد ضعیف است ولی باید تلاش کند در این مواقع هم آرامش خود را حفظ کند. حالتهای دستوری کلام حمایتگران آزادی عمل را از دیگران سلب میکند، آن ها باید برای حق انتخاب و اشتباه دیگران احترام بیشتری قائل شوند.
تیپ 9: صلح جو
تیپ 9 یک صلحجوی به تمام معناست، او نتنها از رویارویی کلامی، فیزیکی و نظامی خودداری میکند بلکه دیگران را نیز به صلح و آشتی دعوت مینماید. تیپ 9 همیشه موافق به نظر میرسد و همیشه راه حل بینابینی ارائه میدهد. او واسطهگر خوبی است و هماهنگی سازش بر جدال ترجیح میدهد. این افراد قدرت سازگاری بالایی با شرایط دارند اما ممکن است کمی بیش از حد موافق به نظر برسند و حتی مسئولیت اشتباهی را که مرتکب نشده است به عهده گیرند.
الگوی نگاه تیپ 9: صلحجوها سعی میکنند با همهی جهان ارتباط مثبت داشته باشند، آنان میتوانند عاشق همهی جزئیات هستی شوند با این حال باید بدانند که نمیتوان همیشه همه را راضی نگه داشت. آنان باید درک کنند که نوع رابطهشان با دیگران امکان سوءاستفادهی دیگران را به وجود میآورد. یک صلحجو به امید توافق با دیگران نباید از اهداف خود دست بکشد. او باید بپذیرد که نمیتوان همیشه همهی جهان را در آرامش حفظ کرد.
سخن پایانی
مدل انیاگرام میتواند به عنوان بینشی ارزشمند از بهترین تا بدترین ویژگیهای شخصیتی، وسوسهها و شکافهایما باشد که میتوان با کمک گرفتن از آن، نگاه عمیقتری به خود و دیگران پیدا کرد. دانش انیاگرام اگر به تغییر رفتار منجر نشود، صرفا اطلاعاتی بیارزش و بیکاربرد به نظر میرسد. برای تغییر ابتدا باید شناخت کافی از تیپ شخصیتی خود به دست آوریم سپس به چرایی عملکردهایمان پیببریم. نقاط قوت آن را حفظ و نقاط ضعف را تقویت ببخشیم.
از ارائهی یک کنفرانس ساده تا ارتقاء شغلی در سلسلسه مراتب سازمانی را میتوان با دانش انیاگرامی به شکل سنجیدهتری بهبود بخشید. هدف این مکتب روانشناختی، تعالی و تعادل شخصیت در کار و روابط بینفردی و اجتماعی میباشد. با مطالعهی مطالب، پادکستها و دورههای انیاگرام که در وب سایت مرکز مشاوره و آموزش رواننگر در اختیار شما قرار گرفته اند میتوانید این کار را هرچه سریعتر و آسانتر انجام دهید.
منابع
متن اصلی (انگلیسی) اسلایدمدل – آگوست 2019 | مترجم: پویا فروعالدین
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
تیپ 1 انیاگرام
تیپ 1 انیاگرام با نام “کمالگرا” فردی هدفمند، منضبط، دارای اصول مشخص و ابدهآلگرا میباشد. او دنیا را با معیارهای خودش میسنجد و قضاوت میکند.
تیپ 2 انیاگرام
تیپ 2 انیاگرام با عنوان یاریگر در محدوده قلبی (احساسی) فردی خوب، کمک کننده، سرویس دهنده و یاری رسان است که کمتر متوجه خود و نیازهایش می باشد.
تیپ 3 انیاگرام
تیپ 3 انیاگرام با عنوان بازیگر فردی پر تلاش و مسمم در رسیدن به اهدافش است. او توانایی بالایی در همرنگ شدن با جوامع دارد و هرگز تسلیم نمیشود.
تیپ 4 انیاگرام
تیپ 4 انیاگرام با عنوان “رمانتیک” در تلاشی همیشگی برای پیدا کردن عشق حقیقیست، او خود را منحصربهفرد میداند. عمیقا احساسی، همدل و آرمانگراست.
تیپ 5 انیاگرام
تیپ 5 انیاگرام با عنوان “محقق” فردی خودکفا، قانع، محقق، تحلیل گر، متفکر و محجوب هست. او میتواند راز دار، اجتماعگریز و بیش از حد خصوصی باشد.
تیپ 6 انیاگرام
تیپ 6 انیاگرام با عنوان “شکاک” فردی وفادار، قابل اعتماد و دوستی خوب است. او معتقد است که در دنیای خطرناکمان نمیشود به هر چیزی اعتماد کرد.